تیشه به هویت شهر

به گزارش خبیر کرج نرگس اسلامدوست در یادداشتی نظرات خود را در خصوص معماری شهری به نگارش در آورد.

امروزه افزایش ساخت وسازها، کمبود چشمگیر فضای سبز و درختان و ایجاد محیطهای سه بعدی منفی باعث افزایش آلودگی شده و کیفیت زندگی را کاهش داده است. این در حالی است که درختان کهن سال و باغ های قدیمی می توانند نقش یک شناسنامه و یک سند را برای فضای شهری داشته باشند و روح و تاریخ گذشته را با خود به شهر ها به ارمغان آورند همچنین موجب شوند که حاضران در این فضاهای شهری، با گذشته آن و تاریخی که درختان کهنسال در دل آن با خود تا به امروز حفظ نموده اند، ارتباط برقرار کنند، علاوه بر آن خیابان ها را به مکانهایی تبدیل کنند تعامالات اجتماعی و جنب و جوش شهری در آنها به حداکثر کمی و کیفی خود برسد و بدین ترتیب ذهن شهروندان را انباشته از خاطرات جمعی و ذهنیت های مشترک راجع به نوع و چگونگی حیات  مدنی کند.

با نگاهی کوتاه و گذرا می توان پی به ارزش درختان برد.  در این میان متاسفانه نابساماني و آشفتگي سيماي مناظر شهری کرج، تأثير قابل توجهی بر روحيه و رفتار شهروندان گذاشته و سبب تنزل كيفيت محيطي در دیدگاه شهروندان و بی تفاوتی نسبت به شهر و عدم تلاش براي بهبود وضعيت آن شده است، این درحالی است که این روزها شنیده می شود که نه تنها برای نگارنده بلکه برای بسیاری از مردم استان خبر نگران کننده ای است. خبرها حکایت از آن دارد که در حین تعریض خیابان جمهوری تصمیم بر قطع درختان گرفته شده و باغی که به جهت موقعیت، افراد استفاده کننده از فضای آن به خصوص در فصول مناسب زیاد است. باغی که قریب به چندین سال هویت زیبایی به شهر داده و با درختان قدیم و جدید حکایت از سرزندگی و گذشت زمان دارد. این باغ با پوشش گیاهی، عناصر رشد یابنده و تغییر پذیر بوده و به همین جهت در زمان های متفاوت تأثیرات متنوعی روی فضا داشته است و باعث غنای محیط و استان شده است، به طوری که در پاییز خزان درختان رنگ متفاوتی به فضا می بخشد و یا در درازمدت درختان تنومندتر و در نهایت پیر و کهنسال می شوند، همچون انسان و شهروندان این شهر. با قاطیعت می توان گفت که درختان باغ فاتح و محوطه بلوار جمهوری،  به عنوان اجزای فضای شهری، نقش مؤثری در هویتمند کردن فضا داشته.  تا جایی که مردم بتوانند به آن احساس تعلق کنند.

از طرفی شهر بدون حافظه تاریخی، دارای هویت نیست، حال آنکه فضای میدان جمهوری که علاوه بر اینکه فعالیت‌های روزانه در آن صورت می گیرد، یادآور تجارب زیبای گذشته و تداعی کننده جنبه های نمادی، فرهنگی و گرد هم آوری های همشریان است، این مکان را به یک حافظه تاریخی مثبت تبدیل کرده است.

جای تأسف است که اعضای محترم شورا، دو نماد هویت بخش به این استان را نمی بینند که یکی به صورت طبیعی (درختان) و دیگری به کمک کاربران (حضور فیزیکی مردم) به حافظه تاریخی شهر پیوسته است.

 سوالات نگارنده:

در این میان سوالات و شبهات زیادی برای شخص نگارنده پیش آمده که بر خود به عنوان یک شهروند حق مطالبه قائلم تا پرسش گر باشم:

1.آیا پروژه جدید، توانایی پاسخگویی به توقعات کاربران(نیازهاي رواني، عاطفي، فرهنگي و رفاهي کاربران و شهروندان)، با سنین مختلف در ساعت ها و مناسبات های  متفاوت را دارد ؟

2.شنیده ها حکایت از ان دارد که در این میان، گروهی با بیان اینکه درختان را تازه کاشت می دانند و براهمیت آن  واقف نبوده، این موجودات ارزشمند را فاقد بها معرفی می کنند. این در حالی است که بی شک، کاشت درختان نابالغ، یکی از مؤثرترین و اقتصادی ترین راههای تلطیف محیط شهری است. همچنین درختان برای ایجاد تغییر در هویت بصری شهر، باید به اندازه کافی تعدادشان زیاد باشد تا قادر به ایجاد جلوه های خاص در سیمای شهر شوند. حال جای تامل و تفکر است که با قطع حتی یک درخت آیا محیط هویت خود را حفظ خواهد کرد؟!

  سخنی با مسئولان مربوطه

حال که وجود ترافیک در خیابان جمهوری، باعث شده که تعریض این خیابان مدنظر قرار گیرد باید توجه داشت که تخریب این باغ قدیمی و خاطره انگیز به هویت و خاطره شهر و شهروندان آسیب رسانده، چه بسا که این امر خود منشأ آسیب های عمده تری در فضاهای زیست شهری است. قطعا حضور درختان در محدوده مورد بررسی و پیوستگی مجموعه باعث شده است که آنها تبدیل به سرمایه و میراث شهر شوند، بنابراین این باغ باید به نسل های آینده منتقل شود و نباید با رویکرد عملکردگرایی، زمینه نابودی آن ها فراهم شود.  که درآینده نشان دهنده اشتباه بزرگ صورت گرفته در این شهر باشد، اشتباهی که با گذشت چندین نسل جبران نمی شود و هویت از دست رفته را بر نمی گرداند.پیشنهاد می شود این بار با تامل، نگاهی به برنامه  تدوین پروژه فوق و آثار آن انداخته و تفکر شود تا از ايرادهاي اساسی که به این طرح و چنین طرح های جامعی وارد است جلوگیری شود و تأکید بیش ازحد بر اهداف کالبدي- کارکردي جایگزین تاکید بر کاربر شود. همچنین در صورت نیاز به تغییرات الزمی خیابان، باید به گونه ای باشد که سعی در حفظ این درختان و باغ کهنسال و حفظ هویت مناظر خیابانی باشد. احتمالا با یک زیر گذر  یک زیر گذر مشکل حل شود هر چند به ظاهر هزینه مالی بیشتری دارد اما تبعات آن از نگاه روانشناسی محیطی کمتر است.

لازم به ذکراست که قطعا مدیران شهری، جهت نفع شخصی، اصرار بر محقق شدن امر فوق ندارد، چرا که در غیر این صورت دستگاه های قضایی استانی به مسئله فوق ورود کرده  پیش از انکه هویت شهر از بین برود .