سیاست

آیت‌الله مهدوی کنی و خلأ مرجعیت سیاسی نیروهای انقلاب| یادداشت

"شخصیت مرحوم آیت‌الله مهدوی کنی شخصیتی کلان‌­نگر، ولایی، عامل وحدت و انقلابی بود که جریان اصولگرایی انقلابی امروزه به آن نیاز دارد. "

حجت‌الاسلام سعید سالاری:‌ در بررسی و تحلیل وقایع و  پدیده­‌های سیاسی حیات 42 ساله انقلاب اسلامی ایران، شخصیت­‌ها و افراد کم‌­نظیری وجود دارند که نقش بی­‌بدیلی در پیشبرد اهداف انقلاب اسلامی و تمشیت امور مختلف داشته‌­اند. گاهی اوقات این شخصیت­‌ها یک تنه به مثابه یک سازمان و سیستم پیچیده حرکت می­کنند؛ به نحوی که خود، مرکز و راهبر حرکت­های سیاسی، مدیریتی و کلان جامعه اسلامی قرار می­‌گیرند. بدون شک مرحوم آیت­الله مهدوی کنی یکی از مهم­ترین شخصیت­های تأثیرگذر در انقلاب اسلامی ایران بوده است. مرحوم آیت­ الله مهدوی کنی رئیس فقید مجلس خبرگان رهبری در طول عمر با برکت خود منشأ آثار سیاسی، فرهنگی و علمی بی­‌نظیری بوده است که شاید بتوان گفت تاکنون هیچ جایگزینی برای شخصیت ایشان یافت نشده است.

پذیرفتن مسئولیت در تشکیل کابینه دولت، ریاست مجلس خبرگان رهبری، عضویت در شورای انقلاب، ریاست کمیته انقلاب اسلامی و تأسیس نهاد جامعة الصادق را می­‌توان از جمله مهم­ترین اقدامات و مسئولیت­های مرحوم آیت‌الله مهدوی کنی به شمار آورد. لذا در بررسی تاریخ انقلاب اسلامی، علاوه بر بررسی سازمان­‌ها و نهادهای تأثیرگذار، برخی شخصیت‌­ها نیز مانند مرحوم آیت‌‌ا­لله مهدوی کنی نقشی مهم و بی‌­بدیل دارد.

نقش مؤثر حضرت آیت­ الله مهدوی کنی را بیشتر می­‌توان در دو عرصه سیاست و تربیت مشاهده نمود. ایشان در عرصه تربیت با تأسیس دانشگاه امام صادق (ع) و تولیت مدرسه مروی به تربیت و تأدیب نیروهای کارآمد و عالم متناسب با نیازهای جامعه اسلامی پرداخته است. حضور شخص آیت­‌الله مهدوی کنی در فضای دانشگاه و حوزه و ارتباط صمیمی و پدرانه با نسل جوان منشأ برکات بسیاری در تربیت دانشجویان تراز انقلاب شده است که نتایج و آثار این حرکت را شاید بتوان سال­ها بعد به عینه مشاهده نمود.

لذا ایشان خطاب به دانشجویان و طلاب علوم دینی اینگونه نصیحت می‌­کند:

“جمله آخر من به شما طلاب و دانشجویان عزیز این است که جامعه به عالم متقی نیاز مبرم دارد و لذا شما باید خود را برای رفع این نیازها آماده کنید. دانشگاه‌ها، قوه قضائیه، مردم، نیروهای انتظامی، کشورهای خارج، همه و همه به عالم متقی نیازمندند. امروز شما باید به یک یا چند زبان خارجی مسلط باشید، غفلت نکنید و از فرصت‌ها کمال استفاده را ببرید. من به‌عنوان کسی که نزدیک به شصت سال تجربه دارم می‌گویم که اگر درست درس بخوانید و تقوی داشته باشید و خود را در مسیر خدمت به قرآن و اهل‌بیت علیهم السلام و مردم قرار بدهید، زندگانی دنیایی شما نیز بهترین زندگانی خواهد بود و غصه دنیا را نخورید که در دنیا و آخرت آبرومند خواهید بود: «یثبّت الله الذین آمنوا بالقول الثابت فی الحیوه الدنیا و فی الاخره»(1) سوره مبارکه ابراهیم، آیه 27.

ایشان در عرصه سیاست نیز با حضور فعال و پدرانه در میان قشر انقلابی تمام تلاش خود را در جهت اتحاد و همدلی میان چهره­ها و احزاب انقلابی و اصولگرا مبذول داشته است. ایشان در میان اصولگرایان نقشی بی بدیل و پدرانه ایفا می‌­کرد که هنوز پس از سال از وفات ایشان، جای خالی چنین شخصیتی در اتحاد و همدلی میان اصولگرایان احساس می­‌شود. لذا بررسی مشی سیاسی و انقلابی چنین شخصیتی که از بیان رهبر معظم انقلاب سیاستمدار صادق است به شدت احساس می­‌شود. تأمل و الگو برداری جناح­ها و احزاب سیاسی از آموزه­‌ها و اخلاق سیاسی ایشان را می­‌توان کلید گمشده سیاست انقلابی امروز جامعه قلمداد کرد.

در ادامه به برخی از مهم­ترین محورهای شخصیت سیاسی آیت­‌الله مهدوی کنی به اختصار اشاره می­‌شود.

** مرجعیت سیاسی آیت‌­الله مهدوی کنی

همانطور که در مقدمه ذکر شد، شخصیت آیت‌الله مهدوی کنی علاوه بر وزانت علمی و فقاهت ریشه‌­دار، شخصیتی سیاسی و دغدغه‌مند نسبت به آرمان­های امام راحل و انقلاب اسلامی بود. از جمله این امور مهم می­‌توان به قبول مسئولیت­های خطیر و دشواری چون تشکیل کابینه دولت در بحرانی­‌ترین شرایط کشور، تصدی مسئولیت کمیته انقلاب در سال­های ابتدایی پیروزی انقلاب اسلامی، تأسیس دانشگاه امام صادق (ع) با هدف مرجعیت علمی و تربیت کارد عالم و متخصص نظام و ریاست مجلس خبرگان رهبری اشاره کرد.

تلاش و دغدغه مندی مرحوم آیت­‌الله مهدوی کنی در طول سال­های انقلاب اسلامی و حیات جمهوری اسلامی باعث شد تا شخصیت ایشان به عنوان شخصیتی عالم، عاقل، سیاستمدار و دلسوز شناخته شود. نفوذ معنوی و سیاسی مرحوم آیت‌­الله مهدوی کنی در میان شخصیت‌­های سیاسی و انقلابی جمهوری اسلامی به حدی بالا بود که برخی از این شخصیت­ها و جریان­ها بدون مشورت و صلاحدید‌های مرحوم آیت­‌الله مهدوی کنی اقدامی انجام نمی­ دادند.

البته چنین شخصیت و مرجعیت سیاسی از دید دشمنان غافل نمانده است و تمامی آنانی که از اعتلای اهداف جمهوری اسلامی ضربه خورده بودند سعی بر تحریف شخصیت ایشان و تهمت­‌زنی به ایشان کرده‌اند. یکی از مضحک­‌ترین تهمت­‌ها و تحریف شخصیت­‌هایی که ضد انقلاب و معاندین با آرمان­های امام راحل و انقلاب و گاهی اوقات متظاهرین به دین و دین مآبان به دنبال آن بودند تحریف شخصیت آیت­‌الله مهدوی به فردی لیبرال بود. این تهتم تا آن­‌حدی ناروا و مغرضانه است که مقبول هیچ­کدام از نزدیکان، شاگردان و حتی معارضین سیاسی نیست و اکثر سیاسیون کشور مرحوم آیت‌­الله مهدوی کنی را همان سیاستمدار صادق می­‌دانند.

مرحوم آیت ­الله مهدوی کنی محور اتحاد و همدلی در جامعه را ولایت می­‌دانست. به عقیده ایشان ولایت است که جان‌­های مؤمنین را به یکدیگر نزدیک می‌­سازد و حکومت ایمانی و اسلامی را هر چه بیشتر تقویت می‌­کند. ایشان در این زمینه وجود برخی نظرات مغرضانه و با اهداف جدایی­‌طلبانه را مهم­ترین خطر وحدت و همدلی جامعه اسلامی می­‌دانستند:

“این مطالب در مرکز تشیع و در مرکز حکومت اسلامی گفته می‌شود. بعد وقتی ما احساس خطر می‌کنیم، متوسل به مسئله آزادی بیان می‌شوند. بحث بر سر این نیست که نظریات طرح نشود. بحث بر سر این است که بی‌پایه‌ترین مطالب و پایین‌ترین مطالب از نظر سطح علمی، به‌عنوان مطالب باارزش علمی! به مخاطبی که در این امور آگاهی کافی ندارد، ارائه می‌شود و این نوعی خیانت به مخاطب و تضییع حقوق آنان است. مقصود ما احساس خطر از شخص یا افراد یا اصل طرح یک مطلب نیست. مقصود ما احساس مسئولیت نسبت به مردم است، اولین اصلی که در طرح مطالب علمی باید رعایت گردد، رعایت حق مخاطب است. مخاطب باید بداند که این مطلبی که ارائه شده تا چه حد از یک سطح علمی قابل قبول برخوردار است.”(2)

لذا ایشان در آموزه­‌ها و سخنرانی‌­های خود بر موضوع حفظ وحدت و محوریت ولایت در جامعه تأکید می‌­کند. این اعتقاد راسخ ایشان نسبت به مفهوم ولایت و نقش محوری آن در وحدت سیاسی جامعه اسلامی ایران در مرحله حرف باقی نمی­‌ماند و هر زمانی ایشان وحدت جامعه را در خطر می­‌دید به منظور حفظ کیان انقلاب اسلامی، اقدام نموده است. به عنوان مثال ایشان نیت اصلی خود از شرک در انتخابات مجلس خبرگان رهبری را احیای مفهوم محوری ولایت در عرصه سیاست و اجتماع بیان می­‌دارد و معتقد است:

“عامل اصلی و اساسی ورود جدی من در این انتخابات هم همین بود. من احساس کردم که «محور وحدت» در انقلاب مورد حمله قرارگرفته است و اگر حریم این «محور وحدت» حفظ نشود، انقلاب از بین می‌رود. شما مطمئن باشید که حفظ همه ارزش‌های این انقلاب منوط به حفظ «محور ولایت» است و اگر امر ولایت شکسته شود، همه‌چیز از بین می‌رود و همه حقوق مردم پایمال می‌گردد. البته این احساس خطر و این احساس مسئولیت در برابر حقوق مردم هنوز هم باقی است و لذا همه باید هوشیار باشیم و امیدوارم که جناب آقای رئیس‌جمهور(3) هم موضعی اتخاذ کنند که دشمنان را ناامید کنند.(4)

لذا از نظر مرحوم آیت­‌الله مهدوی کنی مهم­ترین عامل وحدت سیاسی و اجتماعی در یک حکومت اسلامی، مفهوم ولایت است که در دوران غیبت معصومین (ع) در ولایت فقیه متجلی می­‌شود. ایشان در زمان حیات مرحوم امام خمینی (ره) و همچنین پس از رحلت امام و ولایت مقام معظم رهبری تمام تلاش خود را در جهت حفظ و انتشار وحدت اسلامی در جامعه از طریق ولایت نمود و در تمامی لحظات سخت و سرنوشت­ ساز این انقلاب در حمایت از ولایت و وحدت سیاسی در کشور تلاش کرد.

همچنین حضور ایشان در جامعه روحانیت مبارز که سال­های قبل از انقلاب طرح آن در ذهن روحانیون مبارزی نظیر شهید دکتر مفتح، شهید دکتر بهشتی، مرحوم آیت­‌الله مهدوی کنی و مرحوم هاشمی رفسنجانی پی­‌ریزی شد منشأ آثار فراوانی بوده است. به عقیده ایشان این جامعه را نمی‌­توان در قالب یک حزب سیاسی خلاصه نمود به همین منظور ایشان معتقد بود اصلاً روحانیت حزب نیست و لزومی به تشکیل حزب ندارد.

“بعضی از دوستان ما اصرار داشتند که ما در وزارت کشور برویم و مثل سایر احزاب ثبت­نام کنیم و اساس­نامه را به ثبت برسانیم و اعضای خودمان را معرفی کنیم و هیئت مؤسس و چیزهایی را که روال ثبت است، معرفی کنیم. بنده با این کار مخالف بودم و می­‌گفتم ما نباید روحانیت را به‌صورت حزب یا انجمن صنفی تلقی کنیم و این کار به‌طور کلی به روحانیت برمی­‌گردد. روحانیت باید یک شکل مردمی داشته باشد، ما نباید شکل حزبی و صنفی به آن بدهیم.”(5)

به همین دلیل است که امروزه شخصیت مرحوم آیت­‌الله مهدوی کنی، شخصیتی فراحزبی است که نمی‌­توان او را در یک حزب سیاسی خاص محصور نمود. لذا ایشان معتقد است وظیفه روحانیت تشکیل حزب نیست و این نهاد مقدس نباید خود را در سطح بازی­‌های صنفی تقلیل دهد. روحانیت متکفل اصلی دفاع از دین و اسلام است، لذا روحانیت بایستی مدافع حقوق اسلامی همه اصناف و گروه­ها باشد:

“روحانیت همواره در مقام دفاع از دین و پاسداری از حریم اسلام قیام کرده و در انقلاب نیز علاوه بر وظایف معمولی و سنتی در مقام مبارزه با رژیم طاغوت برخاسته و به پیروی از امام و همگام با ایشان در برابر تهاجم فرهنگی و حملات نظامی و غیره ایستاده است و در واقع روحانیت صنفی در برابر سایر اصناف نیست، بلکه مدافع حقوق اسلامی همه­‌‌ی اصناف است. چون اصناف چند گونه‌­اند؛ یک صنف کاسب داریم، اصنافی داریم که کارهای فرهنگی صرف می­‌کنند، اصنافی هم هستند که کارهای سیاسی صرف می­‌کنند. ما کدام یک از این‌ها هستیم؟ ما که نمی­‌خواهیم کاسبی کنیم، کارهای [ما] فرهنگی است، آن هم فرهنگی که در جهت انقلاب است، نه در جهت خلاف آن. ما انقلابمان اسلامی است، کار ما هم کاری اسلامی است.”(6)

لذا به نظر می‌­رسد به همین دلیل است که شخصیت مرحوم آیت‌­الله مهدوی کنی شخصیتی مرجع­‌گونه و فراحزبی است که احزاب مختلف و شخصیت‌­های گوناگون خود را مرهون و مدیون توصیه ­ها و راهبردهای سیاسی ایشان می­ دانند. بدون شک جامعه اصولگرایی و انقلابی امروز با توجه به نزدیکی ایام انتخابات 1400، جای خالی شخصیت مرحوم آیت‌­الله مهدوی کنی را بیش از پیش احساس می‌کند. شخصیت مرحوم آیت‌الله مهدوی کنی شخصیتی کلان‌­نگر، ولایی، عامل وحدت و انقلابی بود که جریان اصولگرایی انقلابی امروزه به آن نیاز دارد.

در جمع‌­بندی می‌­توان گفت آیت‌­الله مهدوی کنی  پدری دلسوز برای جریان­های سیاسی انقلابی و با دغدغه نسبت به آرمان­های انقلاب اسلامی، امام راحل و مقام معظم رهبری بود که حفظ وحدت میان اصولگرایان را از طریق انتشار فرهنگ ولایت‌محور دنبال می‌کرد. ایشان در بره­ه‌ای حساس انقلاب اسلامی این ولایت ­پذیری از امام و مقام معظم رهبری را در عمل اثبات نموده است و بر خلاف برخی از افرادی که در ابتدا حامیان اصلی نظام مقدس جمهوری اسلامی بودند و سپس تغییر رویکرد داده و معارض شدند، تا آخرین لحظات زندگی خود انقلابی و ولایی باقی ماند و در نهایت نیز در مراسم بزرگداشت استاد بزرگ خود امام خمینی (ره) به کما رفت و در 29 مهر سال 93 به دعوت حق لبیک گفت.

1- برای مطالعه بیشتر مراجعه کنید به: سیاستمدار صادق، مجموعه سخنرانی­ها، پیام­ها و مکتوبات مرحوم آیت­الله مهدوی کنی، انتشارات دانشگاه امام صادق، ص 49.

2_ برای مطالعه بیشتر رجوه کنید به: سیاستمدار صادق، مجموعه بیانات، سخنرانی­ها و پیام­های مرحوم آیت­الله مهدوی کنی، انتشارات دانشگاه امام صادق، ص 47.

3-  سیدمحمد خاتمی

4- برای مطالعه بیشتر رجوه کنید به: سیاستمدار صادق، مجموعه بیانات، سخنرانی­ها و پیام­های مرحوم آیت­الله مهدوی کنی، انتشارات دانشگاه امام صادق، ص 48.

5- برای مطالعه بیشتر رجوع کنید به: خاطرات آیت‌­الله مهدوی کنی، انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ص 230.

6- برای مطالعه بیشتر رجوع کنید به: خاطرات آیت‌­الله مهدوی کنی، انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ص 232.

نمایش بیشتر

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد.

-- بارگیری کد امنیتی --

دکمه بازگشت به بالا